Invloed van puntbreuk op cichoreiopbrengst

13 oktober 2023

Bij de oogst van cichoreiwortels is het voorkomen van overmatig verlies door puntbreuk één van de grootste uitdagingen. De punt is het meest kwetsbare gedeelte van de wortel. Door de lange en dunne vorm van cichorei treedt puntbreuk al snel op en kan zo zorgen voor aanzienlijke verliezen. Het IRS heeft metingen verricht om deze puntbreukverliezen te kwantificeren. In dit bericht leest u meer over de resultaten van deze metingen plus tips om puntbreuk te beperken.

Verlies deels onvermijdelijk
Uitgaande van een niet-vertakte wortel die zonder verstoring verticaal de grond in heeft kunnen groeien, zal deze wortel naargelang de diepte steeds dunner worden. Bij het uit de grond lichten zal de wortel op een bepaald punt breken. Uitdaging is om de juiste instellingen van de rooier te vinden zodat de wortel in de grond pas zo diep mogelijk afbreekt. Vervolgens is het zaak om de punt aan de wortel te houden tot deze geleverd is. Doordat de wortel verschillende reinigingen en overstorten ondergaat, is het een hele uitdaging om de wortel in zijn geheel intact te houden. Puntbreuk met een breukvlak tot 2 centimeter wordt daarom als onvermijdelijk beschouwd.

Verliezen lopen snel op
Bij een groot aantal cichoreiwortels is het wortelverlies bepaald bij steeds oplopende diameters van het snijvlak. De resultaten daarvan zijn weergegeven in tabel 1. Door de vorm van de wortels neemt het wortelverlies (en daarbij het financiële verlies) exponentieel toe bij breuk hoger in de wortel. Vergeleken met suikerbieten (rechter kolom) zorgt puntbreuk bij cichorei met gelijke diameter voor hogere wortelverliezen. Dit komt met name door de spitsere vorm en het hoger aantal wortels per hectare bij cichorei.

Tabel 1. Wortel- en financieel verlies per hectare bij bepaalde diameters van het snijvlak aan de punt. Bij 150.000 planten per hectare en een cichoreiprijs van €100,- per ton. Tevens is vergelijkbare data van puntbreukmetingen bij suikerbieten toegevoegd.

diameter snijvlak (cm)	gewichtsaandeel punt (%)	wortelverlies* (ton/ha)	financieel verlies* (€/ha)	wortelverlies suikerbieten* (ton/ha)
2	2,2	0	0	0
2,5	3,9	1,2	119
3	6,1	2,7	271	1,8
3,5	8,8	4,5	455
4	12	6,7	669	3,4
5	20	11,9	1193
6	30	18,4	1842	8,3

* vermijdbaar verlies vanaf diameter snijvlak > 2 cm

Tevens werden er metingen verricht om na te gaan of er verschillen zijn in inulinegehalte tussen de kop, middenstuk en punt van de wortel. Hieruit zijn echter geen duidelijke verschillen naar voren gekomen.

Foto 1. Puntbreuk met een breukvlakdiameter van 3 centimeter. Het gewichtsaandeel van de punt is 6,1% Theoretisch is het vermijdbare wortelverlies bij dit breukvlak 2,7 ton/ha, als alle wortels dit breukvlak hebben.

Tips om puntbreuk te beperken

1) Licht de wortel verticaal uit de grond

Dit lukt het best door ervoor te zorgen dat:

de rooielementen exact de rijen volgen;
de rooidiepte voldoende is (minimaal 12 centimeter);
de afstand tussen de uiteinden van de rooischaren of -wielen tussen de 2,0 en 3,5 centimeter is;
de rijsnelheid en de snelheid van de rooischaren of -wielen op elkaar is afgestemd.

2) Woelen als wortels te vast in de grond zitten

Als de grond dusdanig hard is dat de rooischaren of -wielen de grond niet in kunnen, of te langzaam gereden moet worden voor voldoende vulling van de rooier, is het loswoelen van de wortels een optie. Hiermee komen de wortels losser in de grond te staan en wordt de grond losser gemaakt waardoor de rooier gemakkelijker de grond in komt. Indien gewoeld wordt zijn de volgende punten belangrijk:

ontblader altijd voorafgaand aan het woelen;
voorkom dat grote kluiten losgewoeld worden;
zorg ervoor dat de wortels in de rij blijven staan.

3) Reinig voldoende maar beperk verliezen

Het is belangrijk dat een aantal aanpassingen zijn doorgevoerd aan het reinigingstraject, om deze minder intensief te maken:

reinigingszonnen met veel spijlen;
geleidingsplaten in de rekken. Enkel verwijderen als extra reinigingscapaciteit nodig is;
bij een axiaalset de helft gladde rollen en indien mogelijk de ruimte tussen de rollen verkleinen in vergelijking met suikerbieten;
maximaal steek 40 millimeter bij opvoerbanden.

4) Beperk het aantal keren overstorten

Direct vanuit de rooier lossen op de kopakker is het beste. Wat betreft beperken van puntbreuk wordt de inzet van een overlaadwagen afgeraden vanwege de extra overstort(en).

Als er bij het verladen gereinigd wordt, bijvoorbeeld door een muis of mobiele reiniger, is extra puntbreuk onontkoombaar. Zorg door een goede ligplaats en weinig tarra zodat er zo vlot mogelijk geladen kan worden. Hierdoor wordt extra beschadiging van de wortels zoveel mogelijk voorkomen.

Zie voor uitgebreidere informatie over de oogst van cichorei hoofdstuk 7 van Cichopedia, bereikbaar voor cichoreitelers en -agenten op Cichoreinet.

Contact:
Jan-Kees Boonman
IRS
Tel: 06-15102439
boonman@irs.nl